Stedelijk Gymnasium Arnhem

Het Stedelijk Gymnasium Arnhem: mogelijkheden van burgerschapsonderwijs?

Het Stedelijk Gymnasium Arnhem is een middelgroot zelfstandig gymnasium met een zeer lange en rijke traditie. Daartoe behoren, behalve het 'gewone' vakkenpakket, niet alleen de Klassieke Talen, maar ook een rijk aanbod aan culturele (en) extra-curriculaire activiteiten. Bijzonder trots zijn we ook op onze leerlingen, die veel zelf organiseren en meedenken en meespreken over alles wat de school aangaat.

We hebben ons opgegeven als ontwikkelschool voor Curriculum.nu omdat we burgerschap willen verbinden met het geheel van vakken, inclusief de Klassieke Talen. Een werkgroep bestaande uit docenten van verschillende vakken en een vertegenwoordiger van het onderwijs ondersteunend personeel (OOP) heeft de verschillende producten van het ontwikkelteam steeds van feedback voorzien, en nagedacht hoe we die met ons eigen onderwijs kunnen verknopen. In gesprek met elkaar, met leerlingen en met ouders werd steeds duidelijker dat burgerschap samenhangt met alle vakken, en dat we die rode draad herkenbaar en nog veel steviger kunnen maken.

Het werken op een zelfstandig Gymnasium met (zeer) hoogopgeleide collega's en heel mondige leerlingen biedt veel voordelen en kansen. Een mogelijkheid is echter wel dat de tradities zo sterk zijn dat onderwijskundige innovaties langzaam op gang komen en dat van uitstel soms afstel komt. Onze leerlingen hebben daar ogenschijnlijk minder last van; op een bijeenkomst met alle ontwikkelscholen burgerschap namen ze vrijmoedig een programmaonderdeel voor de aanwezige docenten en schoolleiders voor hun rekening. Tijdens de feedback-sessie met de feedbackgroep kwamen zij vaak op veel meer praktische oplossingen dan wij konden bedenken.

Deelname aan Curriculum.nu heeft ons veel bewuster gemaakt van het belang en de mogelijkheden van burgerschap. Het heeft ons ook wel met de neus op feiten gedrukt dat het bij burgerschap gaat om meer en ook ándere competenties dan nu in de schoolvakken aan de orde komen. Hoe verweven we die in het bestaande aanbod en welke verdere professionalisering hebben we daarvoor nodig?

Na een inventarisatie in oktober van alle kennis en initiatieven die nu al in de lessen en in het schoolleven tot uitdrukking komen – en dat zijn er heel wat! – gaan we een stap verder. Wat missen docenten, OOP-ers, ouders leerlingen in de veranderende tijd in het aanbod van de school? Wat moet herkenbaarder? Waar willen we ons echt aan committeren? Wat moeten we misschien schrappen om ruimte te creëren voor iets nieuws? Op grond van dit nadere onderzoek gaan we concreet op een aantal hoofdpunten een duidelijke plaats voor burgerschap binnen school inruimen.

Zo leven er nu al concrete ideeën om een jaarlijkse 'Dag van de Democratie' te organiseren. Bij de buitenlandse talenreizen en andere internationaliseringsactiviteiten zal burgerschap duidelijker op de agenda komen. In samenwerking met de Gemeente Arnhem gaan we onderzoeken hoe onze leerlingen kunnen bijdragen om taalachterstanden in onze onmiddellijke omgeving aan te pakken. In de bovenbouw zoeken we - dat is vanzelfsprekend voor onze school – naar manieren om leerlingen zelf een duidelijk stempel op het onderwijs en de didactiek te laten drukken. burgerschapsonderwijs voor en door de leerlingen zelf.

Al met al hebben we er in anderhalf jaar veel vragen bijgekregen. Misschien schoorvoetend en misschien wat langer dan op andere scholen blijven we op de drempel staan om verder af te tasten en te verhelderen. Maar we weten ook dat we antwoorden aan het vinden zijn en dat we zodra we met de antwoorden tevreden zijn, met flinke stappen nieuwe ruimtes gaan betreden.

Bob Wonnink, conrector Stedelijk Gymnasium Arnhem

Website

Bekijk hier onze website.

Koningin Wilhelmina College

Koningin Wilhelmina College: van een opdracht naar betrokkenheid bij docenten

Het Koningin Wilhelmina College is een brede christelijke scholengemeenschap in Culemborg. Samen met onze afdeling voor Tweetalig Onderwijs (TTO) hebben wij internationalisering en wereldburgerschap hoog in het vaandel staan. Onder de slogan 'Move Your World' dagen we leerlingen uit om zich open en betrokken op te stellen naar de wereld.

Brede blik

Met onze lange traditie op het gebied van internationalisering en wereldburgerschap meenden we als ontwikkelschool ons steentje bij te kunnen dragen aan de ontwikkeling van het nieuwe curriculum, in dit geval voor burgerschap. Bovendien wilden we weten of we niet alleen de goede dingen doen, maar of we ze ook goed doen, en onderzoeken wat er nog beter kan. Met het stimuleren van een brede blik op de wereld zat het, zo was snel duidelijk, wel goed, maar hoe zit het met de burgerschapsvaardigheden die nodig zijn voor het leven en de omgang van alledag?

Vergroten van bewuststzijn en mondiale thema's

In eerste instantie was het de directie die zich verantwoordelijk voelde voor het nieuwe curriculum. Gaandeweg heeft een groep enthousiaste docenten steeds meer taken en verantwoordelijkheden op zich genomen. Er is onderzocht welke inhouden van de grote opdrachten en de bouwstenen van het ontwikkelteam nu al een plek hebben in de vakken bij ons op school. Dat bleek al best veel te zijn. Dat was geruststellend en bood helderheid: dit is wat we al allemaal aan burgerschap doen! Bij onze docenten heeft dat in het algemeen tot meer bewustzijn rond het thema geleid. Maar zij zijn ook concreet aan de slag gegaan om projecten uit de onderbouw rond burgerschap aan te passen en te herordenen.

Daarnaast zijn we met drie van de zogenoemde mondiale thema's aan de slag gegaan: digitaal samenleven, duurzaamheid en globalisering. We hebben elementen daarvan ingeweven in bestaande lesprogramma's. Vrij spontaan is er ook een projectgroep duurzaamheid ontstaan die dit thema op allerlei manieren op school onder de aandacht brengt.

Bij docenten waren er aanvankelijk wel vragen: moeten we óók nog aan burgerschap gaan werken? Het (her)ordenen en zichtbaar maken van wat ze nu al aan burgerschap doen, zonder dat het dat label heeft, werkte geruststellend. Een kleine, maar enthousiaste werkgroep gaat dit jaar door met het inventariseren en verankeren van elementen van burgerschap in de school. Dat is misschien wel de belangrijkste les van dit traject geweest: echt lópen gaat het pas als docenten zich ermee verbonden voelen en ermee aan de slag gaan.

Liesbeth van Stratum conrector vmbo-tl

Website

Bekijk hier onze website.

Lentiz Geuzencollege (VO)

Het Lentiz|Geuzencollege: Geïnspireerd door het ontwikkelteam

Het Lentiz|Geuzencollege in Vlaardingen is een christelijke vmbo-school die zes beroeps-voorbereidende opleidingen aanbiedt aan zo'n 900 leerlingen in alle leerwegen. Sinds enkele jaren  werken docenten van onze multiculturele school onder het motto ‘samen leven moet je leren’ aan burgerschapsvorming als een integraal en geïntegreerd onderdeel van ons onderwijs. Burgerschap is het thema van diverse projecten in alle jaarlagen en profielen; ook de maatschappelijke stage staat bij ons nog steeds als verplicht onderdeel op het rooster en duurzaamheid en gezondheid zijn schoolbrede thema's. Burgerschapsvorming is merkbaar in de vakken en in het gebouw. In de gangen hangen producten van leerlingen en afspraken zijn zichtbaar in de klas.

Curriculum.nu als input voor de school

Eerder al werkte onze excellente school met de Alliantie Burgerschap en met SLO aan een geïntegreerd curriculum voor burgerschap. Daarnaast waren er de gesprekken binnen de Leerkring Mensenrechten. Vanuit deze ervaringen en betrokkenheid werkte een team van tien mensen, waaronder de schoolleider en twee teamleiders in het schooljaar 2018 – 2019 als ontwikkelschool samen binnen Curriculum.nu aan het leergebied Burgerschap. Het doel van onze werkgroep burgerschap was om meer zicht te krijgen op landelijke ontwikkelingen en zo de eigen scope te verbreden. De tussenproducten van het ontwikkelteam Burgerschap wilden we binnen het Geuzencollege gebruiken als input om het burgerschapsprogramma op school nog beter te vervlechten met álle vakken en nog beter aan te laten sluiten bij onze leerlingenpopulatie.

Van eigen thema’s naar inspiratie door het ontwikkelteam

Het nadenken over en het feedback geven op de producten die het ontwikkelteam van Curriculum.nu opleverde, kostte veel tijd, maar heeft onze werkgroep ook geïnspireerd om opnieuw het gesprek aan te gaan over de doelen en de thema's van het schooleigen burgerschapsprogramma. Onze eigen plannen kwamen daarbij even ‘on hold’. In uitwisseling met elkaar, met collega's en anderen heeft het werk als ontwikkelschool zo ons eigen denken en werken over en rond burgerschap in het curriculum verdiept en verrijkt.

De kaders die het ontwikkelteam Burgerschap schetste en de geschetste samenhang tussen de verschillende leergebieden maakt burgerschap voor onze collega's meer helder en herkenbaar. Ook hebben we opnieuw, en nu heel expliciet, de keuze gemaakt om burgerschap niet als vak maar als een leergebiedoverstijgend en samenhangend geheel aan te blijven bieden.

Op basis van de grote opdrachten, de bouwstenen en vooral ook het kaartspel dat het ontwikkelteam van Curriculum.nu ontwikkelde, denkt ons team het komende schooljaar snel duidelijke stappen te kunnen maken in het herijken en verder versterken van ons burgerschapsprogramma. Het kaartspel helpt bij het doorleven van het curriculum en het bedenken van nieuwe doelgerichte activiteiten. Inmiddels staat het team alweer in de doe-stand om binnen de vakken en ook vakoverstijgend burgerschapsdoelen uit te werken. De opbouw en structuur van de doorlopende leerlijnen die de werkgroep zelf heeft ontwikkeld blijven daarbij dezelfde, maar worden nu wel aangevuld met thema’s en doelen die uit het landelijke ontwikkeltraject naar voren zijn gekomen.

Namens het team van Lentiz|Geuzencollege,

Caroline Ritburg

Website

Bekijk hier onze website.

Montessori College Arnhem

Montessori College Arnhem: ijkt en versterkt burgerschap op school

Het Montessori College Arnhem is een middelgrote middelbare school voor mavo, havo en tweefasen-vwo met een lange, rijke traditie van leerlinggericht, geïndividualiseerd onderwijs. Naast Montessori-onderwijs voeren we decennialang ook de vlag van individueel voortgezet onderwijs (IVO). Nu willen we vooral onze leerlingen in mavo en havo voorbereiden op hun vervolgstappen via een zelfontwikkeld concept van 'bouwstenen' die zijn opgebouwd rond leerdoelen. Met ingang van het schooljaar 2019 – 2020 is hiermee in alle brugklassen gestart.

Maatschappelijke verantwoordelijkheid is een van de brede Montessori-doelen die we omarmen. We namen deel aan het ontwikkeltraject van Curriculum.nu om te zoeken naar iets meer 'wij' op een school waar het individu zo centraal staat. Tegelijkertijd wilden we het leren in het leergebied Mens & Maatschappij (M&M), dat bij ons geïntegreerd wordt gegeven met burgerschap, ijken en verder versterken.

Een belangrijk deel van de ontwikkeltijd die we gereserveerd hadden voor Curriculum.nu is opgegaan aan het verzamelen van feedback op de tussenproducten. Twee 'kartrekkers' hebben feedback opgehaald bij leerlingen, ouders en docenten. Daarnaast hebben zij de inhouden van het leergebied M&M geanalyseerd en vergeleken met de producten van het ontwikkelteam Burgerschap. Doordat dit gelijk opliep met ons eigen proces van het ontwikkelen van onze eigen 'bouwstenen' kon het één het ander goed bevruchten: elementen uit de bouwstenen voor Burgerschap van Curriculum.nu hebben nu al hun weg gevonden in ons onderwijs.

We hebben geleerd dat we binnen het Leergebied M&M al veel meer aan Burgerschap doen dan we ons gerealiseerd hadden. Dat was een eye-opener: dat moeten we veel explicieter maken voor onszelf en voor de buitenwereld. Zo denken we erover om de naam van het leergebied te veranderen in Mens, Maatschappij en Burgerschap. Tegelijk zijn we druk doende geweest om nieuwe projecten rond Burgerschap op te zetten en/of de school in te halen. Zo speelden de leerlingen het Burgerschapsspel Terra Nova, deden ze een meerdaags project van de stichting dreamocracy, en deden we aan mondiale bewustwording met Cross your Borders. In mei 2019 organiseerden we een thema-avond over duurzaamheid waarin we met ouders, docenten en leerlingen spraken over het vormgeven van duurzaamheid op school. Zo trots zijn we op ons gehele aanbod aan Burgerschap (en de Maatschappelijke Stage), dat het een prominente plaats heeft gekregen op onze scholenmarkten en tijdens het open huis.

Het is niet per se zo dat dit alles ontstaan is doordat we als ontwikkelschool deelnamen aan Curriculum.nu. Wel is het zo dat door het feedbackproces, de inventarisatie van het bestaande leerplan en de nieuwe initiatieven veel meer bewustzijn rond het thema is ontstaan. Een belangrijke les is ook dat het delen van waar je mee bezig bent – met collega's, maar ook met leerlingen en met ouders – cruciaal is voor de voortgang van initiatieven. Dat lijkt een open deur, maar voor toekomstige ontwikkelingen nemen we deze les zeker mee.

Sander Luttje, rector Montessori College Arnhem

Website

Bekijk hier onze website.

Accent praktijkonderwijs Hoogvliet (VO)

De stem van burgerschap op Accent Praktijkonderwijs

Accent Praktijkonderwijs in Rotterdam Hoogvliet is een ‘excellente school’ en blinkt uit in het pedagogisch klimaat. De school is qua populatie zeer divers. Leerlingen brengen dagelijks diverse culturen, meningen en opvattingen mee de school in. Diversiteit is daarom ook (vanzelfsprekend) een belangrijk onderdeel van burgerschap op onze school. Ook het bevorderen van leerlingbetrokkenheid vinden wij belangrijk; hun meningen over (het belang van) burgerschap levert belangrijke input voor de doorontwikkeling van burgerschap.

Ons doel met burgerschapsonderwijs

Het doel van burgerschapsonderwijs op Accent Praktijkonderwijs Hoogvliet is het aanreiken van sociale en democratische vaardigheden die leerlingen ondersteunen om volwaardige burgers te worden. Tijdens de mentorlessen is er aandacht voor burgerschap door onderwerpen aan de orde te stellen zoals: actief meedoen in de samenleving, discussie en inspraak, kennen van belangrijke rechten en plichten, solliciteren, contact met mensen onderhouden en loopbaanoriëntatie. Er is ruimte voor ideeën van de leerlingen, maar we hebben ook duidelijke afspraken over hoe we met elkaar omgaan. Je leert van en door de interactie met anderen.

De wisselwerking tussen het curriculum van de school en het landelijke curriculum

Momenteel werken wij aan het vernieuwen van ons aanbod op het gebied van burgerschap. Door deel te nemen aan Curriculum.nu als ontwikkelschool kunnen we onze ontwikkeling koppelen aan de landelijke curriculumherziening. Ook worden de opbrengsten van Curriculum.nu met leerlingen besproken. Deze informatie is tevens ingezet om het eigen aanbod te verbeteren en aan te scherpen. Bij het aanleveren van feedback op de opbrengsten van het ontwikkelteam van Curriculum.nu hebben leerlingen vooral gekeken naar antwoorden op de volgende twee vragen: Hoe zorg je dat de stem van het praktijkonderwijs voldoende gehoord en meegenomen wordt bij de ontwikkelingen van Curriculum.nu? En: Hoe zorg je dat burgerschap ook daadwerkelijk uitgaat van het oefenen van vaardigheden en als insteek het `leren door doen` hanteert? Zeker voor de leerlingen van het praktijkonderwijs is deze praktijkgerichte insteek belangrijk.

Als school hebben wij het heel fijn gevonden om mee te groeien in een groot, landelijk traject waarbij de externe begeleiding van de SLO waardevol is gebleken. Door deel te nemen aan Curriculum.nu hebben wij een bijdrage kunnen leveren aan een landelijk curriculum voor burgerschap én hebben wij de stem van het praktijkonderwijs laten horen.

Francis van `t Zand, Adjunct directeur Accent

Website

Bekijk hier onze website.

Dendroncollege RK SGM (VO)

Dendron College: burgerschap als middelpunt van schoolontwikkeling

Het Dendron College is een grote brede scholengemeenschap in Horst aan de Maas in het noorden van Limburg. In het schooljaar 2018 – 2019 zijn wij gestart met het ontwikkelen van een nieuw onderwijsconcept. Onder de noemer Samen Ontdekkend, Onderzoekend, Ontwerpend en Ondernemend Leren (in het kort: SOOOOL) bouwen we aan een tienercollege voor leerlingen van 10 tot 14 jaar die net iets langer of iets meer nodig hebben om op een passend niveau door te stromen. We werken in dit project samen met het Citaverde College (vmbo en mbo groen) en de Dynamiek scholengroep, een lokale koepel voor basisscholen. Met zes tot negen mensen van drie organisaties vormen we samen een ontwikkelteam.

Burgerschap als speerpunt binnen ons onderwijsconcept

Voor onze innovatieve school-in-oprichting zochten we een eigen, even innovatief curriculum voor alle vakken of leerdomeinen waarmee we contextrijk onderwijs zouden kunnen koppelen aan overkoepelende thema's. In Curriculum.nu zagen we een kans om het een met het ander te verbinden. In burgerschap, dat naar ons gevoel met alles samenhangt, zagen we de meeste aanknopingspunten om met ons concept op aan te haken.

Inmiddels zijn we met onze nieuwe school in het tweede jaar gestart. We proberen zo veel mogelijk learning by doing te realiseren en halen heel veel experts van buiten de klas in. Leerlingen zijn zo veel mogelijk praktisch bezig, gaan vaak op excursie en lopen snuffelstages. Voor burgerschap werken we bijvoorbeeld samen met de Gemeente Horst aan de Maas aan een project over 'Wie is de baas?'. Leerlingen denken daarin actief mee over actuele kwesties in de gemeente, zoals de plek en de financiering voor accommodaties voor binnensport. Ook gaan we met de hele school – afgelopen jaar dus één klas – naar Den Haag in het kader van 'Wie is de baas in het land?'. Bij het coachen van de leerlingen besteden we ruim aandacht aan thema's die spelen rond identiteit, een van de grote opdrachten van het nieuwe curriculum.

Feedback geven

Loopbaanoriëntatie en -begeleiding is een van de speerpunten van onze school. Voor het ophalen van feedback voor Curriculum.nu hebben we daarom niet alleen enquêtes uitgezet onder leerlingen en ouders, maar hebben we ook gericht bedrijven en instellingen uit de omgeving benaderd om zich uit te spreken over de tussenproducten. Daarnaast hebben we binnen onze school werksessies georganiseerd, onder andere met leden van de sectie Maatschappijleer.

De wisselwerking tussen onze schoolpraktijk en landelijke ontwikkelingen

Burgerschap zit door dit traject nu nog nadrukkelijker in ons DNA. De thema's en activiteiten die we voor onze leerlingen ontwikkelen, proberen we voor onszelf steeds te koppelen aan de grote opdrachten, de bouwstenen en de vaardigheden die het ontwikkelteam Burgerschap heeft opgeleverd. Vooral de bouwstenen nodigen uit tot een praktische invulling van onze onderwijsactiviteiten. De visie en grote opdrachten dienen daarbij meer als onderlegger, de vaardigheden zijn voor ons een kompas. Zij hebben ons meer grip gegeven op de ontwikkeling van ons eigen initiatief. In die zin zijn Curriculum.nu en de ontwikkeling van SOOOOL 10-14 elkaar versterkende processen geweest. Bovendien heeft het ons netwerk versterkt. We hebben contacten gelegd met andere scholen, en omgekeerd zijn we via Curriculum.nu onlangs benaderd door een school die ook een tienercollege wil opzetten en die van onze ervaringen wil leren.

Namens team SOOOOL10-14 van Dendron College te Horst,

Dorien Stals directieadviseur, onderwijs-ontwikkelaar

Website 
Bekijk hier onze website.

Mavo aan Zee (VO)

Scholen aan Zee: een impuls voor burgerschapsonderwijs

Stichting Scholen aan zee is een brede scholengemeenschap met vestigingen in Den Helder en Julianadorp waar de volgende opleidingen worden aangeboden: Beroepsonderwijs aan Zee, Mavo aan Zee, Lyceum aan Zee, Junior College en Schakel aan Zee.

Onze missie is “leerlingen opleiden tot goed ontwikkelde, zelfbewuste wereldburgers met een diploma op hún niveau. Leerlingen die in staat zijn een bijdrage te leveren aan de verdere opbouw en verbetering van de maatschappij waarin wij leven." Onze missie maakt duidelijk dat wij burgerschap belangrijk vinden. Het vak burgerschap staat al een aantal jaren in de lessentabel van Mavo aan Zee en wordt sinds het schooljaar 2018-2019 ook bij het Junior College en Lyceum aan Zee aangeboden.

Een leerlijn en lesmaterialen

Ons doel is om de leerlijn voor burgerschap te perfectioneren, door deze te verbreden en te verdiepen. Wij hebben ons medio 2018 als ontwikkelschool bij Curriculum.nu aangesloten. Wij wilden de kans grijpen om ons doel te bereiken door bij te dragen aan het vormgeven van een landelijk burgerschapscurriculum.

Naast de doorlopende leerlijn hebben we gewerkt aan het verder ontwikkelen van materialen voor burgerschap. De ontwikkelde lesmaterialen zijn opgeslagen in onze ELO zodat niet alleen de sectie burgerschap, maar ook andere docenten van Scholen aan Zee daar gebruik van kunnen maken.

Werkwijze

Een kleine (tweekoppige) werkgroep is wekelijks een dagdeel aan de slag gegaan met de deelname aan Curriculum.nu. Ze hebben contacten binnen en buiten Scholen aan Zee aangesproken zoals collega's, vaksecties, ouderraad, college van bestuur, gemeente, serviceclubs, etc. Er zijn enkele interviews gehouden en enquêtes uitgezet. De verzamelde feedback werd verwerkt en ingediend bij Curriculum.nu.

We hebben de bouwstenen die zijn ontwikkeld door het ontwikkelteam van burgerschap benut voor onze eigen curriculumontwikkeling. Ze zijn gebruikt om een verkaveling te maken van doelen over de verschillende vakken in de onderbouw plus het vak burgerschap (zoals dat in klas 1 en 2 op het rooster staat). Ook zijn de bouwstenen gebruikt voor het vernieuwen van het Programma Toetsing Onderbouw en de invulling van de lessen burgerschap.

Curriculum.nu gaf ons de gelegenheid om collega's van andere scholen te ontmoeten en met hen deel te nemen aan discussies over de inhoud van burgerschap. Dit leidde tot een vernieuwde blik op burgerschap en een versterkte samenwerking tussen en afstemming met verschillende vaksecties.

Lily Poortman-Boshamer en Sylvia Stähli-van Rijssen.

Website
Bekijk hier onze website.

De Rozemarn (PO)

Burgerschapsplein op De Rozemarn

De Rozemarn is een openbare basisschool in Amsterdam Zuidoost, een stadsdeel dat zich kenmerkt door superdiversiteit. Er zijn grote verschillen tussen inwoners op het gebied van nationaliteit, sociaal-culturele achtergrond, religie, waarden en normen, opvoeding en opleidingsniveau. Deze verscheidenheid is voor ons de aanleiding om burgerschap nadrukkelijk in onze visie en ons profiel op te nemen. We vinden het belangrijk om leerlingen gedurende hun schoolloopbaan leerervaringen mee te geven, opdat zij opgroeien tot betrokken buurtbewoners. Betrokken buurtbewoners groeien immers op tot betrokken Amsterdammers/ Nederlanders/ Wereldburgers.

Omdat wij veel burgerschapsactiviteiten tijdens en na schooltijd organiseren, zijn we genoodzaakt om meer gerichte aandacht te besteden aan de ontwikkeling van het burgerschapsonderwijs, en dan vooral het beter zichtbaar maken van een doorgaande lijn burgerschap. Er was nog te weinig sprake van een uitgewerkte eigen visie op burgerschapsvorming en een vertaling daarvan in een samenhangend aanbod. Op basis van de opbrengsten van Curriculum.nu zijn we aan de slag gegaan met het ontwikkelen van de visie en het formuleren van concrete doelen en het realiseren ervan in de praktijk. Dat heeft geresulteerd in een burgerschapsplein, een fysieke plek op de school waar leerlingen, ouders en leraren elkaar kunnen ontmoeten. Ook hebben we de visie van het ontwikkelteam Burgerschap als uitgangspunt genomen voor onze eigen visie, en is deze zichtbaar als poster opgehangen aan de muur van het burgerschapsplein. De opbrengsten rondom grote opdrachten en bouwstenen Diversiteit heeft ons focus gegeven voor uitwerkingen in onze eigen schoolsituatie, met name rondom concepten van identiteit, empathie, empowerment, tradities, culturen (inclusief straatcultuur versus de thuiscultuur) en pluriforme samenleving. Ons motto van het schoolplan 2019-2022 is dan ook geworden: `Op de Rozemarn reizen leerlingen vol (zelf-) vertrouwen naar de toekomst. We staan voor Burgerschap, Persoonlijke ontwikkeling, Samenwerking en Veiligheid`.

Joan Venetiaan, directeur van De Rozemarn

Website 
Wilt u meer weten over onze school? Bekijk dan hier onze website.

Basisschool de Swoaistee

De borging van burgerschapsonderwijs in het Jenaplanconcept

De Swoaistee is een innovatieve Jenaplanschool voor openbaar primair onderwijs, die midden in de Groningse wijk Lewenborg staat. Als school in een relatieve achterstandswijk profileren we ons als Vreedzame school en werken we samen met diverse partners aan de implementatie en vormgeving van de Vreedzame wijk.

Daarnaast doen we mee aan het Europese Erasmus Project Student Voice (SLO, Europese partners) om de stem en inspraak van de leerling te bevorderen en hebben wij deelgenomen aan een meerjarig onderzoek van de Alliantie Burgerschap naar burgerschapscompetenties van de kinderen in po-bovenbouw en vo-onderbouw. Kortom, onze school hanteert al jarenlang `burgerschap` als rode draad in visie en onderwijsaanbod. Werken aan burgerschap zit als het ware al in het DNA van onze Jenaplanschool. Wij vinden het heel gewoon om kinderen zeggenschap te geven in allerlei onderwijszaken. Daarbij gaat het niet alleen om het hebben van inspraak bij organisatorische zaken (bijvoorbeeld met een actieve leerlingenraad of met het inzetten van getrainde leerlingmediatoren bij conflicthantering), maar ook bij het bepalen van het eigen leerproces en het stellen van persoonlijke doelen voor een bepaald vakgebied. Eén van de redenen om ons aan te melden als ontwikkelschool was om de aansluiting te borgen tussen het Jenaplanconcept en de opbrengsten van de curriculumontwikkeling. Zo werkt het Jenaplan met weinig tot geen methoden en willen we graag dat het nieuwe burgerschapscurriculum mogelijkheden biedt voor een bewust programma dat verre blijft van een methodisch (schriftelijk) aanbod. Daarnaast was het de wens dat de herziening leidt tot een zichtbare en op elkaar afgestemde burgerschapslijn van primair- naar voortgezet onderwijs. Daarom zijn wij blij dat bij het schrijven van de grote opdrachten en de bouwstenen leraren van zowel primair- als voortgezet onderwijs samen om tafel hebben gezeten. De samenwerking met de andere ontwikkelscholen en de ontwikkelteamleden van burgerschap hebben we als heel zinvol en vruchtbaar ervaren. Het heeft ons team geholpen om bewuster te kijken naar het reeds aanwezige aanbod en onze schoolcultuur, het inventariseren van mogelijke witte vlekken en het op basis daarvan bewust keuzes maken voor het al dan niet aanpassen/aanvullen van dat aanbod. Er hoefde echter niet veel aangepast te worden: het blijkt dat de inhoudelijke aansluiting van ons aanbod met de grote opdrachten en bouwstenen groot is. Daar zijn we best wel een beetje blij mee en trots op!

Kor Posthumus, directeur De Swoaistee

Website 
Bekijk hier onze website.

Rooms Katholieke Basisschool de Oostpoort

De Oostpoort: Curriculum.nu als inspirator van burgerschap op school

De Oostpoort is een gezellige basisschool in de binnenstad van Delft. Het merendeel van de 225 leerlingen komt ook uit de binnenstad van Delft naar deze Jenaplan-school. De school streeft ernaar om kinderen een inspirerende en rijke leeromgeving te bieden.

Feedback geven als vliegwiel voor het gesprek op school

We werken al een aantal jaren aan diverse 'burgerschapsactiviteiten' en Curriculum.nu zagen we als een goede manier om de activiteiten op onze school te koppelen aan landelijke ontwikkelingen.  Onze werkgroep burgerschap is begonnen met het in kaart brengen van onze activiteiten op het terrein van burgerschap, omdat die wat versnipperd zijn. De focus lag daarbij op vragen rondom het ontwikkelen van een meer kind-gericht portfolio. Als ontwikkelschool werd er ook van ons verwacht dat we feedback zouden geven op de opbrengsten van het ontwikkelteam van burgerschap en daarbij ouders en leerlingen zouden betrekken. Het geven van feedback ging zo goed en motiveerde de leerlingen, ouders en leerkrachten zo zeer dat we ons daar vooral op zijn gaan richten. We hebben het verzamelen van feedback gebruikt om met elkaar in de klas en op de school het gesprek over burgerschap aan te gaan. Het gesprek met leerlingen over burgerschap stopte niet op school, zij praten daar met hun ouders over door!

Curriculum.nu gaf ons de gelegenheid om met elkaar over de inhoud van het burgerschapsonderwijs in gesprek te gaan. Normaal is er niet voldoende tijd om te reflecteren op wat we belangrijk vinden en wat we (willen) doen. In het onderwijs gaat de meeste aandacht uit naar lesgeven en praktische en organisatorische dingen in plaats van wat is belangrijk voor leerlingen om te leren. Curriculum.nu heeft onze leerkrachten, en met name de werkgroep burgerschap, een heel inhoudelijke boost gegeven. Wat ik ook heb gewaardeerd zijn de gesprekken met andere ontwikkelscholen en met de leden van het ontwikkelteam. Die gezamenlijke bijeenkomsten (ongeveer twee à drie) hebben ons verrijkt en gezorgd voor een bredere blik. We hebben andere meningen gehoord en ons kunnen verdiepen in onderwerpen die ons na aan het hart liggen: in dit geval burgerschap.

Gerie Haie, directeur en Christel Labeur, groepsleerkracht De Oostpoort

Bekijk hier onze website. 

Basisschool Op'eTrye

Op 'e Trije: doorgaande leerlijn burgerschapsonderwijs

Op 'e Trije is een openbare basisschool met ongeveer 50 leerlingen in het noordelijkste puntje van Friesland. Officieel zijn wij een drietalige basisschool; leerlingen leren Nederlands, Fries en Engels.

Als school staan wij voor ontmoeting van en met anderen. Ook goed leren omgaan met jezelf en het duiden van jouw betekenis voor de omgeving vinden wij belangrijk. Dit maakt dat de omgeving rondom de school een belangrijke rol in het burgerschapsonderwijs speelt. Zo delen wij een moestuin met de buurt en zijn er gezamenlijke duurzaamheidsprojecten met de gemeente.
Wat wij nog misten, was een doorgaande leerlijn voor burgerschapsonderwijs over alle leerjaren heen. Dit was één van de redenen om mee te doen als ontwikkelschool: het komen tot een gefundeerd aanbod van burgerschap in alle groepen van de school. Met ondersteuning van de SLO hebben we een doorgaande leerlijn kunnen realiseren. Deze wordt doorontwikkeld aan de hand van de meest recente bouwstenen van het ontwikkelteam Burgerschap van Curriculum.nu. Als ontwikkelschool leveren wij input voor deze bouwstenen. Onze leerlingen, ouders en leerkrachten hebben feedback gegeven op de voorstellen van het ontwikkelteam. Dit proces heeft ervoor gezorgd dat het inhoudelijk inzicht op het gebied van burgerschap is vergroot bij het team.

Curriculumontwikkeling was redelijk nieuw voor ons als school. Meedoen aan dit traject heeft geholpen om een gefundeerde visie en schoolspecifieke leerlijn rond burgerschap te formuleren. Als ambassadeur voor het versterken van burgerschap in de regio blijven wij, ook na Curriculum.nu, actief betrokken bij de curriculumherziening van burgerschap in onze regio.

Nico Woudwijk, directeur OBS Op ’e Trije

Website 
Bekijk hier onze website.