Grote opdracht

Klik op een knop om de inhoud van een grote opdracht te zien. Ook kunt u dan de daarbij behorende bouwstenen bekijken om te zien hoe dit is uitgewerkt voor de verschillende fasen in het onderwijs.

Kritisch (digitale) informatie verwerven, verwerken en verstrekken

Naar de bouwstenen van deze grote opdracht

Relevantie

Leerlingen groeien op in een geletterde, digitale samenleving waarin in een hoog tempo een continue stroom informatie op hen afkomt die ze moeten filteren, beoordelen en gebruiken. Kritisch (digitale) informatie kunnen verwerven, verwerken en verstrekken is daarom in alle leergebieden en ook buiten school van groot belang. Bij het leergebied Nederlands ligt de nadruk met name op het verwerven en toepassen van kennis van talige, visuele en retorische middelen bij het omgaan met informatie en de effecten ervan op zichzelf en anderen.

Inhoud

Leerlingen ontwikkelen een kritische blik op de betrouwbaarheid, correctheid en bruikbaarheid van verschillende, soms tegenstrijdige bronnen. Ze leren informatie op waarde te schatten en hoofd- van bijzaken te onderscheiden. Hierbij gaat het om informatie uit verschillende digitale en niet-digitale, lineaire en non-lineaire teksten. Ze leren wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen digitale en niet-digitale, lineaire en non-lineaire teksten. Ze gebruiken die kennis om kritisch om te gaan met (digitale) informatie. Ook passen ze hierop hun leesaanpak aan, waarbij ze een diepe manier van lezen bewust leren toepassen. Bovendien leren ze zich ervan bewust worden dat ze voldoende inhoudelijke kennis van een onderwerp nodig hebben.

Leerlingen leren beseffen dat ze inzicht nodig hebben in de relatie tussen vorm en betekenis van teksten. Ze krijgen meer inzicht in talige, visuele en retorische middelen die worden ingezet om bepaalde effecten te bereiken, bijvoorbeeld om het denken en handelen en de opvattingen van anderen te beïnvloeden. Zonder inzicht in talige, visuele en retorische middelen zijn ze onvoldoende weerbaar om om te gaan met (digitale) informatie. Ze verwerven kennis van tekstkenmerken die helpen feiten en meningen en hoofd- en bijzaken te onderscheiden en de kwaliteit van argumenten te beoordelen. Dat doen leerlingen door teksten en taalgebruik van zichzelf en anderen te analyseren en hierop met elkaar en de leraar te reflecteren.

Leerlingen leren steeds beter hun eigen informatievraag te formuleren en hun zoekstrategie te bepalen bij het zoeken naar informatie. Ze leren passende trefwoorden te gebruiken, verder te kijken dan de eerste zoekresultaten en informatie niet letterlijk over te nemen. Ook leren ze hun mening, oordeel of conclusie te geven op basis van voldoende en betrouwbare informatie. Als nieuwe informatie en kennis daartoe aanleiding geeft, stellen ze hun mening, oordeel of conclusie bij.

Leerlingen leren gebruikte bronnen te documenteren, zodat ze verkregen informatie kunnen verantwoorden. Ze leren informatie uit verschillende bronnen op een logische manier en in eigen woorden te integreren, zodat er een samenhangende tekst ontstaat die ze mondeling, schriftelijk, digitaal en/of multimodaal communiceren bij het leergebied Nederlands, bij de andere leergebieden en buiten school.

Brede vaardigheden

Communiceren, kritisch denken en (praktisch) handelen

Uitwerking in kennis en vaardigheden (bouwstenen)

Titel van de bouwsteen	Primair onderwijs	Onderbouw VO	Bovenbouw VO
Kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken NL6.1 - Lees de hele bouwsteen Deze bouwsteen hangt samen met: NL6.1 - Kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken Links naar samenhangende bouwstenen BU07.1 - Digitaal samenleven DG1.1 - Van data naar informatie DG3.1 - Interactie en creatie met digitale technologie DG4.2 - Digitale communicatie EMVT1.1 - Effectieve grensoverstijgende communicatie MM10.1 - Informatie verwerven en verwerken MM10.2 - Onderzoeken MM10.3 - Waarderen, redeneren en argumenteren MN01.1 - Aard van Natuurwetenschappen MN03.1 - Onderzoeken MN03.2 - Ontwerpen Toelichting samenhang Leergebied Burgerschap, bouwsteen 7.1: kritisch digitale informatie verwerven, verwerken en verstrekken draagt bij aan digitaal burgerschap en aan het ontwikkelen van een kritische houding ten opzichte van informatie. Leergebied Digitale geletterdheid, bouwstenen 1.1, 3.1 en 4.2: kritisch digitale informatie verwerven, verwerken en verstrekken draagt bij aan digitale geletterdheid (1.1). Leerlingen leren daarbij verantwoord omgaan met sociale media en leren digitale communicatiemiddelen doelgericht gebruiken (4.2). Ook leren ze daarbij omgaan met technologische middelen om informatie te verwerven, verwerken en verstrekken (3.1). Leergebied Engels/MVT, bouwsteen 1.1: de kennis en vaardigheden om effectief en grensoverschrijdend informatie te verwerven, verwerken en verstrekken bouwen voort op de kennis en vaardigheden bij het leergebied Nederlands. Leergebied Mens & maatschappij, bouwstenen 10.1-10.3: kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken is van belang bij het beantwoorden van informatievragen en het presenteren van conclusies (10.1), bij het uitvoeren van onderzoek (10.2) en bij het argumenteren en wegen van argumenten (10.3). Leergebied Mens & Natuur, bouwstenen 1.1, 3.1 en 3.2: kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken is van belang bij het beoordelen van de bruikbaarheid ervan voor wetenschap (1.1), bij het interpreteren van waarnemingen en het beantwoorden van vragen daarbij (3.1) en het systematisch problemen oplossen aan de hand van weloverwogen ontwerpmethodieken (3.2).	Leerlingen bouwen kennis en vaardigheden op om kritisch met (digitale) informatie om te gaan. Ze leren informatie beoordelen op bruikbaarheid en betrouwbaarheid en deze in eigen woorden weer te geven. NL6.1 - Kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken - Primair Onderwijs Fase 1 (onderbouw primair onderwijs) In de onderbouw po leren leerlingen adequaat om te gaan met informatie uit verschillende teksten. Daarbij maken ze in spel en (kleine) kring kennis met eenvoudige talige, visuele en retorische middelen in teksten. Dat gebeurt in interactie en in een veilige omgeving waarbij betrouwbare bronnen en zoekmachines gebruikt worden. Kennis en vaardigheden Leerlingen leren: waar, onwaar en fantasie te onderscheiden tijdens het kijken, luisteren en later lezen van teksten; een eenvoudige informatievraag te formuleren bij het zelf zoeken en selecteren van informatie; eenvoudige zoekstrategieën te gebruiken, zoals het gebruiken van pictogrammen, en zoektermen (enkele woorden of een korte zoekvraag); informatie te beoordelen en selecteren op bruikbaarheid, bijvoorbeeld uit (prenten)boeken, illustraties en filmpjes passend bij het onderwerp of thema; hun mening te geven en daarbij informatie uit een bron gebruiken, bijvoorbeeld naar aanleiding van een (prenten)boek, een programma op Schooltv of een kringgesprek; eenvoudige talige (intonatie), visuele (afbeeldingen) en retorische (herhaling) middelen op te merken die zij en anderen inzetten om een bepaald effect bij anderen te bereiken; opgedane kennis en informatie uit een bron in eigen woorden eerst mondeling en later ook schriftelijk te presenteren als antwoord op hun informatievraag. Fase 2 (bovenbouw primair onderwijs) In de bovenbouw po bouwen leerlingen voort op eerder verworven kennis en vaardigheden. Leerlingen komen in aanraking met teksten die overeenkomstige en tegenstrijdige informatie geven. Ze ervaren en leren dat talige, visuele en retorische middelen een belangrijke rol spelen in het kritisch omgaan met (digitale) informatie. Kennis en vaardigheden Leerlingen leren: een kritische houding te ontwikkelen ten opzichte van informatie die ze (on)gevraagd tot zich krijgen, waarbij ze zich ervan bewust worden dat voldoende kennis van een onderwerp of thema nodig is om informatie kritisch te kunnen beoordelen en selecteren; feiten van meningen en hoofd- van bijzaken te onderscheiden; overeenkomsten en verschillen tussen het verwerken van digitale en niet-digitale teksten op te merken en hun leesaanpak daarop aan te passen; een specifieke informatievraag te formuleren bij het zelf zoeken, beoordelen en selecteren van informatie; talige kennis en passende zoekstrategieën te gebruiken bij het verwerven van informatie, zoals een zoekmachine gebruiken, zoekresultaten scannen of een register raadplegen; informatie te beoordelen en te selecteren op betrouwbaarheid en (delen van) de bron op bruikbaarheid; hun mening te geven en/of een conclusie trekken op basis van voldoende en betrouwbare informatie; eenvoudige talige (woordgebruik, tekstopbouw), visuele (lettertype) en retorische (opsomming, beeldspraak) middelen op te merken, toe te lichten en zelf te gebruiken die zij en anderen inzetten om een bepaald effect bij anderen te bereiken; opgedane kennis en informatie uit een of meer bronnen in eigen woorden mondeling, schriftelijk, digitaal of multimodaal weer te geven als antwoord op hun informatievraag. Indien nodig en passend doen ze dit met ondersteuning van verschillende technologische middelen; gebruikte bronnen bij te houden en te verwijzen naar bronnen.	Leerlingen ontwikkelen een kritische houding ten opzichte van (digitale) informatie. Ze leren strategieën en talige middelen gebruiken om informatie op een passende manier te verwerken en verstrekken. NL6.1 - Kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken - Onderbouw VO Fase 3 (onderbouw voortgezet onderwijs) In de onderbouw vo bouwen leerlingen voort op eerder verworven kennis en vaardigheden. Leerlingen komen in aanraking met teksten die overeenkomstige en tegenstrijdige informatie geven. Ze verdiepen hun kennis van eenvoudige en meer complexe talige, visuele en retorische middelen en breiden hun eigen repertoire van middelen uit. Hierdoor zijn ze beter in staat om deze middelen bewust in te zetten bij het omgaan met (digitale) informatie. Kennis en vaardigheden Leerlingen leren: een kritische houding te ontwikkelen ten opzichte van informatie die ze (on)gevraagd tot zich krijgen, waarbij ze zich bewust worden dat voldoende kennis van een onderwerp of thema nodig is om informatie kritisch te kunnen beoordelen en selecteren; feiten van meningen en hoofd- van bijzaken te onderscheiden; overeenkomsten en verschillen tussen het verwerken van digitale en niet-digitale, lineaire en non-lineaire teksten op te merken en hun leesaanpak daarop aan te passen. Daarbij leren ze een diepe manier van lezen bewust toe te passen; een specifieke informatievraag te formuleren bij het zelf zoeken, beoordelen en selecteren van informatie; talige kennis en passende zoekstrategieën te gebruiken, zoals variëren met verwante zoektermen, van hyperlinks gebruikmaken of een colofon raadplegen; informatie te beoordelen en te selecteren op bruikbaarheid en betrouwbaarheid, zowel van de bron van informatie zelf als van delen van de bron; hun mening of oordeel te geven en/of een conclusie te trekken en indien nodig deze bijstellen op basis van voldoende en betrouwbare (cijfermatige) informatie. verschillende eenvoudige en meer complexe talige (woordgebruik, citaten), visuele (lay-out, keuze van een foto) en retorische middelen (stijlfiguren, eenvoudige drogredenen) op te merken, toe te lichten en zelf te gebruiken die zij en anderen inzetten om een bepaald effect bij anderen te bereiken en de inhoud vanuit een bepaald perspectief weer te geven; opgedane kennis en informatie uit een of meer bronnen mondeling, schriftelijk, digitaal of multimodaal weer te geven in een nieuwe en samenhangende tekst in eigen woorden (synthese), als antwoord op hun informatievraag. Indien nodig en passend doen ze dit met ondersteuning van verschillende technologische middelen; gebruikte bronnen bij te houden en te verwijzen naar bronnen.	In deze kolom vindt u aanbevelingen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs per bouwsteen van het leergebied. Het ontwikkelteam doet ook algemene aanbevelingen, zie bovenaan deze pagina. Het leergebied Nederlands doet algemene aanbevelingen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. NL6.1 - Kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken - Aanbevelingen Bovenbouw VO Aanbevelingen bovenbouw voortgezet onderwijs In de bovenbouw vo bouwen leerlingen voort op eerder verworven kennis en vaardigheden. Leerlingen komen in aanraking met teksten die overeenkomstige en tegenstrijdige informatie geven. Leerlingen verdiepen hun kennis van eenvoudige en meer complexe talige, visuele en retorische middelen, breiden hun eigen repertoire van middelen uit en zetten deze bewust in bij het produceren van eigen teksten. Aanbevelingen Zorg ervoor dat bij alle schoolsectoren (praktijkonderwijs, vmbo, havo, vwo) het kritisch (digitale) informatie verwerven, verwerken en verstrekken een belangrijk onderdeel is van het taalonderwijs in de bovenbouw. Een kritische houding ten opzichte van informatie is nodig voor (de voorbereiding op) dagbesteding, vervolgonderwijs (mbo, hbo, wo) en beroepen en voor deelname aan de samenleving. Leerlingen moeten toegerust worden met een uitgebreid talig, visueel en retorisch repertoire, zodat ze passend kunnen omgaan met gevraagde en ongevraagde informatie. In de bovenbouw vo ligt daarbij meer accent op analyse en reflectie. Voor alle sectoren geldt dat er voldoende aandacht wordt besteed aan het bewust toepassen van een diepe manier van lezen van langere teksten, zowel digitaal (online artikelen) als niet-digitaal, lineair als non-lineair (hypertekst) in het kader van kritische informatieverwerking. Zorg ervoor dat in alle onderwijssectoren nauw wordt afgestemd met in elk geval de leergebieden Digitale geletterdheid en Burgerschap. Werk de bouwsteen 'Kritisch (digitale) informatie verwerven, verwerken en verstrekken' ook als vakinhoud uit, zowel in vmbo, havo als vwo, zodat het een onderwerp van onderzoek is. Leerlingen doen daarbij onderzoek naar een of meerdere aspecten, bijvoorbeeld: taal en macht taal en effect taal, imago en relatie De onderwerpen passen bij en zijn afgestemd op de eigenheid van de schoolsector. Voor vmbo en praktijkonderwijs kunnen, indien relevant, de inhouden aansluiten bij of een verbinding leggen met inhouden van de beroepsgerichte vakken en stages.	NL6.1 - Kritisch informatie verwerven, verwerken en verstrekken - Aanbevelingen Bovenbouw VO Aanbevelingen bovenbouw voortgezet onderwijs In de bovenbouw vo bouwen leerlingen voort op eerder verworven kennis en vaardigheden. Leerlingen komen in aanraking met teksten die overeenkomstige en tegenstrijdige informatie geven. Leerlingen verdiepen hun kennis van eenvoudige en meer complexe talige, visuele en retorische middelen, breiden hun eigen repertoire van middelen uit en zetten deze bewust in bij het produceren van eigen teksten. Aanbevelingen Zorg ervoor dat bij alle schoolsectoren (praktijkonderwijs, vmbo, havo, vwo) het kritisch (digitale) informatie verwerven, verwerken en verstrekken een belangrijk onderdeel is van het taalonderwijs in de bovenbouw. Een kritische houding ten opzichte van informatie is nodig voor (de voorbereiding op) dagbesteding, vervolgonderwijs (mbo, hbo, wo) en beroepen en voor deelname aan de samenleving. Leerlingen moeten toegerust worden met een uitgebreid talig, visueel en retorisch repertoire, zodat ze passend kunnen omgaan met gevraagde en ongevraagde informatie. In de bovenbouw vo ligt daarbij meer accent op analyse en reflectie. Voor alle sectoren geldt dat er voldoende aandacht wordt besteed aan het bewust toepassen van een diepe manier van lezen van langere teksten, zowel digitaal (online artikelen) als niet-digitaal, lineair als non-lineair (hypertekst) in het kader van kritische informatieverwerking. Zorg ervoor dat in alle onderwijssectoren nauw wordt afgestemd met in elk geval de leergebieden Digitale geletterdheid en Burgerschap. Werk de bouwsteen 'Kritisch (digitale) informatie verwerven, verwerken en verstrekken' ook als vakinhoud uit, zowel in vmbo, havo als vwo, zodat het een onderwerp van onderzoek is. Leerlingen doen daarbij onderzoek naar een of meerdere aspecten, bijvoorbeeld: taal en macht taal en effect taal, imago en relatie De onderwerpen passen bij en zijn afgestemd op de eigenheid van de schoolsector. Voor vmbo en praktijkonderwijs kunnen, indien relevant, de inhouden aansluiten bij of een verbinding leggen met inhouden van de beroepsgerichte vakken en stages.